رسوم و سنتهای عروسی در تبریز

گلین، گلین بیزیم ائللر گلین ... عروسی در شهر اصیل تبریز مثلِ شهرهای دیگه برگزار میشه، اما قطعا در جزئیات و نحوه برگزاری اون تفاوتهایی وجود داره.

خواستگاری سنتی به سبک تبریزی

امروزه در این شهر بیشتر خواستگاری ها (ائلچیلیک)، به صورت مدرن و مثل بقیه خواستگاری ها برگزار میشه و تبریزی و غیر تبریزی هم نداره. اما در خواستگاری سنتی اینطوره که شناسایی دختر و خواستگاری اولیه وظیفه مادر داماد، خواهر و یا مادربزرگ یا خاله و یا عمه پسر هست، حالا اگر خانمها عروس رو بپسندن کار به جلسه دوم کشیده میشه و بقیه همراه با آقا داماد به خواستگاری میرن و اگر این جلسه هم به خیر بگذره، خواستگاری اصلی با حضور پدران عروس و داماد برگزار میشه.

نکته جالب اینه که خانواده عروس در این جلسات از میهمانها با شیرینی پذیرایی نمی کنه و شیرینی فقط وقتی میاد وسط که خانواده عروس رضایت خودشون رو اعلام کرده باشن و این ازدواج قطعی شده باشه.

یکی دیگه از رسم های جالب در این شهر که تا حدی هنوز هم اجرا میشه اینه که موقع خواستگاری شعری از طرف خانواده پسر خونده میشه:

ال آلماغا گلمیشم، یعنی برای گرفتن سرخ رویی آمده ام

شال آلماغا گلمیشم، برای گرفتن حریر سرخ آمده ام

اوغلانین باجی سی یام، خواهر داماد هستم

آداخلا ماغا گلمیشم، برای نامزد کردن آمده ام

و جالب تر اینکه پس از آنکه خانواده ی عروس، بله رو گفتن، یکی از بزرگان خانواده کله قندی رو شکسته و هر کسی سر کله قند رو به مادر عروس بده مژدگانی می گیره.

کبین کسمه یا همان عقد کنان

تبریزی ها در مراسم عقدکنان، بالای سر عروس و داماد پارچه‌ای سفید گرفته و روی آن قند می‌سابند تا در طول زندگی خوشبختی و شادکامی بر سر آنها ببارد.

در کبین کسمه، از بستگان عروس چاقو یا قیچی را باز کرده زیر سفره عقد قرار می دهند و بالای سر آنها قند را می‌سابند، یا دست عروس خانم یک شیشه جیوه می‌دهند تا آن را تکان دهد یعنی اینکه قلب پسر به خاطر عروس مثل جیوه بلرزد.

همچنین در روز عقد، عاقد پس از اینکه از سوی دختر و پسر وکالت گرفت، عقد را خوانده و طبق رسم، دختر تا مرتبه سوم بله نمی‌گوید ‌و اگر عروس خجالتی باشد، بار سوم خانمها او را نیشگون می‌گیرند تا بله را بگوید. بعد از گفتن بله، هدایایی را که خانواده داماد به مجلس عقد آورده‌اند، به خانواده عروس تحویل می‌دهند و بعد از امضای نامه، جشن آغاز شده و میهمانان با دست زدن به شادی و سرور می‌پردازند.

بستن شال سرخ به کمر

یکی از رسمهای جالب در عقدکنان که امروزه هم برگزار می شود بستن کمر عروس با شال قرمز است، به این ترتیب که برادر داماد در این مراسم باید شالی سرخ را سه بار از بالای سر یا زیر پاهای عروس خانم رد کند و بعد آن را به دور کمر عروس گره زده و برایش آرزوی هفت پسر و یک دختر کند. گاهی هم بین همین شال قرمز پولی به عنوان هدیه و تکه نانی به نیت خیر و برکت زندگی قرار داده می شود.

حنا قویما یا حنابندان 

یکی از رسوم زیبا که هنوز هم در بین خانواده ها اهمیت دارد مراسم "حنابندان" یا "حنا قویما" می باشد که یک شب مانده به عروسی در خانه داماد و عروس، به صورت مجزا برگزار می شود.

به این ترتیب که در ابتدا خانواده داماد یک کاسه حنا که امروزه به شکلهای زیبایی تزئین می کنند را همراه با هدایایی که معمولا در چمدان قرار می دهند به منزل عروس فرستاده و سپس مراسم شاد حنابندان شروع می شود.

در این مراسم معمولا عروس خانم لباسی قرمز می پوشد که سرخی این لباس نشانه محبت و عشق است.

در ضمن شام شب حنابندان نیز به عهده پدر عروس خانم می باشد.

و اما روز عروسی...

بالاخره بعد از مراسم شب حنابندان نوبت به روز عروسی می رسد.

در این روز خانواده داماد با رقص سنتی محلی و پایکوبی به خانه پدری عروس آمده و عروس را به خانه داماد می برند.

در این میان مادر عروس دو یا سه عدد چراغ نفتی زیبا را تزیین کرده و به خواهران داماد یا خانم های فامیل درجه یک او می دهد؛ این چراغ ها نشانه روشنی است که همراه عروس خانم وارد خانه داماد می شود.

علاوه بر این چراغها یک مرغ هم که پرهایش روبان های رنگی بسته شده، (توسط مادر عروس) به دست یکی از خانم های خانواده داماد داده می شود؛ این مرغ نشانه سر زندگی و آغاز زاد و ولد است، که مادر عروس برای او آرزو می کند.

سپس پدر عروس پیشانی او را بوسیده، از زیر قران رد کرده و راهی خانه بخت می کند.

سیب اندازون!

یکی از کاربردهای سیب در مراسم عروسی که هنوز هم با توجه به مدرنیته شدن در تبریز رایج است مربوط به پرتاب سیب به زیر پای عروس خانم می باشد، به این ترتیب که در این مراسم وقتی عروس را به طرف خانه داماد می آورند، داماد با "ساقدوش" و "سولدوش" به پشت بام خانه رفته و هنگام نزدیک شدن عروس به خانه، سیب درشت و قرمزی را که از قبل برای این مراسم تهیه شده، با قدرت زیاد به زیر پای عروس خانم پرتاب می کند.

به طوری که استاد شهریار شاعر آذری زبان در دو شعر دیوان ترکی خود این مراسم را این چنین توصیف می کند:

حیدر بابا کندین توبون توتاندا

قیز، گلینلر حنا، پیلته ساتاندا

بیگ گلینه دامدان آلما آتاندا

منیم ده او قیزلاریندا گؤزوم وار

عاشیقلارین سازلاریندا سؤزوم وار

آیاق آچما یا پاگشا

بعد از عروسی، میهمانی تمام نمی شود و با یک رسم زیبای دیگر هم ادامه پیدا می کند، به این صورت که چند روز پس از رفتن دختر به خانه بخت، خانواده داماد فامیل و خانواده عروس خانم را به مهمانی دعوت می کنند. آیاق آچما به طور مفصل برگزار شده و بعد از این مراسم است که عروس و داماد یک خانواده مستقل محسوب شده و اجازه رفت و آمد به فامیل را دریافت می کنند. 

با پایان گرفتن این مراسم، نقطه پایان بر برنامه های عروسی زوج تازه گذاشته می شود و آن دو به زندگی عادی خود بر می گردند .