حنابندان یکی از رسم های سنتی و قدیمی ازدواج در ایران است که در تمامی شهرها و تمامی آداب و رسوم و فرهنگ ها هنوز به عنوان رسمی پا برجا و زیبا در روزهای قبل از جشم عروسی برگزار می شود. در این مراسم معمولا ظرف های حنا در خانواده داماد به زیبایی تزئین شده و خانواده داماد ظروف را همراه با هدایایی به منزل عروس می برند. در منزل عروس، مهمان ها و اقوام درجه یک عروس و داماد دور یکدیگر جمع شده و به جشن و پایکوبی می پردازند. با توجه به فرهنگ های متفاوت قومیت های مختلف در ایران رسم و رسوم حنابندان در شهرهای مختلف با یکدیگر تفاوت هایی نیز دارد. در این مقاله قصد داریم به طور کلی به آداب و رسوم حنابندان در شهرهای مختلف ایران بپردازیم.
آداب و رسوم حنابندان در کردستان و کرمانشاه
مراسم حنابندان در میان کردها همانند شهرهای دیگر هنوز پابرجاست و عروس و داماد شب قبل از مراسم عروسی خود را به زیباترین شکل ممکن جشن می گیرند. یک شب قبل از عروسی دختران دم بخت فامیل و دوستان عروس، او را به حمام می برد و بعد از آن عروس برای آرایش به آرایشگاه می رود. قبل از آمدن خانواده داماد دوستان و اقوامی که در منزل عروس جمع شدند جشن و پایکوبی می کنند تا این که خانواده داماد و اقوام آنها در زمان تعیین شده همراه با حنا های تزیین شده و هدایا به منزل عروس می آیند.
در بسیاری از شهرهای کرمانشاه، کردستان و ایلام مراسم حنابندان همراه با دایره و دف برگزار می شود و مهمانان دست در دست یکدیگر به رقص زیبای کردی می پردازند. عروس و داماد در دستان یکدیگر حرف اول نام خود را با حنا نوشته و سپس دستان خود را به یکدیگر گره می زنند.
در مراسم حنابندان در کرمانشاه سپس ظروف حنا توسط عروس و داماد در میان مهمانان چرخیده و مهمانان نیز به مبارکی این شب از حنا به کف دست خود می زنند و به عروس و داماد هدیه های خود را تقدیم می کنند.
مراسم حنابندان در تبریز
در مراسم حنابندان در تبریز این بار نوبت دوستان داماد است که او را به حمام و آرایشگاه ببرند. قبل از شروع مراسم، دوستان داماد در منزل او جمع شده، حنا در دستانش گذاشته و آخرین شب مجردی را با هم جشن می گیرند. خانواده داماد، دوستان و اقوام آنها حنا های تزیین شده و هدایا را با خود به منزل عروس برده و در آنجا مراسم جشن برگزار می شود.
در مراسم حنابندان در تبریز عروس معمولاً لباس قرمز رنگ یا رنگی در این طیف پوشیده که نشان دهنده محبت و عشق است. در تبریز و بسیاری از شهرهای آن در شب حنابندان به مهمانان شام نیز داده می شود که این شام بر عهده پدر عروس است.
مراسم حنابندان در شیراز
مراسم حنابندان در شیراز قدیم آداب و رسوم زیباتر و جالب تری داشته است. این مراسم شامل آماده کردن حنا، خیساندن آن و آغشته کردن دست و پای عروس و داماد با آن است. بعد از آن که خانواده داماد حنای تزیین شده را به منزل عروس بردند، خواهر عروس دست های عروس و برادر داماد دست های داماد را به حنا آغشته می کند. اگر عروس و داماد خواهر و برادری نداشتند صمیمی ترین دوستان آن ها این کار را انجام می دهد.
بعد از آن، عروس ظرف حنا را بالای سر خود یا را روی دستانش گرفته و مهمانان هدایا و کادوهای خود را داخل آن قرار می دهند و ذره ای از حنا را به عنوان مبارکی بر می دارند.
مراسم حنابندان در هرمزگان
مراسم حنابندان در هرمزگان هنوز به شکل بسیار جالب و زیبایی برگزار می شود. این مراسم در هرمزگان در دو شب مختلف برگزار خواهد شد. خانواده عروس قبل از برگزاری مراسم لباس محلی به رنگ قرمز یا سبز روسری گلابتون دوزی شده، زیر پا و پشتی را همه به رنگ سبز آماده می کنند.
شب اول مراسم حنابندان به حنای دزدی معروف است که در آن فقط خانواده عروس و اقوام آنها حضور دارند. در این مراسم فقط روی کف پای عروس حنا قرار داده می شود و دستان او برای شب بعد گذاشته می شود.
شب دوم که به آن حنای فاش می گویند، اقوام داماد نیز در مراسم حضور دارند. عروس لباس محلی زیبایی می پوشد و همراه با داماد روی تشک تزیین شده می نشیند. در این مراسم یکی از خانم های هنرمند فامیل روی دست عروس با حنا طرح های زیبا و خاصی می کشد و مهمانان نیز به عنوان شادباش و مبارکی از حنا برای تزئین دست های خود استفاده می کنند.
در مراسم حنابندان هرمزگان در قدیم، بعد از آنکه دست و پای عروس را به حنا آغشته کردند، آن ها را داخل پارچه هایی می پیچیدند که به آن حنابند گفته می شده است. در بسیاری از شهرهای هرمزگان در مراسم حنابندان به جای شیرینی و شربت با استفاده از حلوا و قهوه از مهمانان پذیرایی می شود.
مراسم حنابندان در گیلان
مراسم حنابندان در گیلان همانند شهر های دیگر در منزل عروس برگزار شده و حنای تزیین شده همراه با کادو ها از منزل داماد به منزل عروس فرستاده می شود و مراسم حنابندان در گیلان به منزله خداحافظی عروس از خانه پدری است، زیرا این شب آخرین شبی است که عروس به طور رسمی در خانه پدرش حضور دارد.
پذیرایی این مراسم هم می تواند همراه با شام و ناهار باشد و یا تنها با شیرینی و شربت برگزار شود. در این مراسم سینی حنا همراه با هدایایی که برای عروس گرفته شده توسط خواهر بزرگ داماد در مجلس چرخانده می شود تا مهمانان آنها را ببینند. بعد از آنکه عروس و داماد دست های یکدیگر به حنا آغشته کردند، هدیه ها و طلاهای خریداری شده برای عروس به او داده می شود. در بسیاری از شهرهای گیلان برداشتن حنا توسط دختران مجرد چندان مرسوم نبوده و تنها زنان متاهل مقداری از حنا کف دست خود قرار می دهند.
مراسم حنابندان در کرمان
مراسم حنابندان در کرمان نیز در دو شب مختلف برگزار می شود. در شب اول مراسم تنها مختص به خانواده عروس است، اما در شب دوم خانواده داماد نیز به منزل عروس رفته و به جشن و پایکوبی می پردازند.
یکی از تفاوتهای جالب به آداب و رسوم و حنابندان در کرمان با شهرهای دیگر بعد از پایان مراسم است. بعد از اتمام مراسم در منزل عروس، اقوام داماد و تعدادی از اقوام عروس به منزل داماد برگشته و و در آنجا نیز به رقص و جشن می پردازند. دوستان و اقوام داماد به او شاباش داده و گردنبندی از پول که از قبل آماده کرده اند، به گردن داماد آویزان می کنند. این رسم برای آن است که داماد در زندگی جدید خود ثروتمند و متمول شود.
مراسم حنابندان در سیستان و بلوچستان
مراسم حنابندان در میان بلوچ ها بسیار زیبا و سنتی برگزار می شود. یک روز قبل از مراسم حنابندان حنا آماده شده و برای اطلاع به همسایه ها و اقوام، مقداری از آن به در خانه آنها برده می شود.
در مراسم حنابندان آشنایان داماد در منزل او جمع شده و همراه با هم به منزل عروس می روند. یکی از مراسم جالب در حنابندان بلوچی ها آن است که خانواده داماد کمی در مقابل در منزل عروس معطل می شوند. این یک رسم قدیمی است که درب خانه بسته شده تا خانواده عروس نشان دهند دختر خود را به این راحتی ها به داماد نمی دهند!
شعرهای جالبی در این زمان معطلی بین خانواده عروس و داماد خوانده می شود برای مثال:
اقوام داماد: در واکنه در وا کنه، حنا میاره ور شما
زنان اقوام عروس: حنای شما مال شما ما زن داریم ور شما
زنان اقوام داماد: در واکنه در واکنه، ساعت میاره ور شما
دختران اقوام عروس: ساعت شما مال شما ما زن نداریم ور شما
بعد از آنکه این ابیات درب منزل عروس خوانده شد، کمی بد در باز شده و با شادی و پایکوبی داماد و اقوام او وارد منزل عروس می شوند. همانند مراسم حنابندان در شهرهای دیگر عروس و داماد دست های یکدیگر را به حنا آغشته کرده و مهمانان از آن برای مبارکی و میمنت بر می دارند.
مراسم حنابندان در مازندران
تا سال ها پیش مراسم حنابندان در مازندران به صورت مجزا در منزل داماد و عروس برگزار می شد. در این مراسم دوستان داماد و پسران مجرد فامیل دور یکدیگر جمع شده و دستان داماد را حنا می گرفتند. همین مراسم در منزل عروس همراه با دوستان و اقوام عروس برگزار می شد.
اما سالها است که مراسم حنابندان در مازندران همزمان و در منزل عروس برگزار می شود. یکی از تفاوت های این مراسم حنابندان با شهرهای دیگر آن است که در آن بیشتر دختران و پسران مجرد حضور دارند. در واقع حنابندان در مازندران یک مهمانی دوستانه و خودمانی است. البته تمام رسم و رسوم ها مانند حنا گرفتن دستان عروس و داماد، پخش حنا میان مهمانان، کادو دادن و رسم های دیگر در این مراسم برگزار می شود.
گیفت حنا اصطلاحی امروزی است که در این مراسم بین مهمانان پخش می کنند.
مراسم حنابندان در بوشهر
استفاده از رنگ سبز در مراسم حنابندان یکی از جدایی ناپذیر ترین رسم ها در این مراسم بوشهری ها است. در گذشته عروس و داماد دست و پای حنا بسته ی خود را در یک پارچه حریر سبز می بستند. این رسم اکنون در بوشهر جای خود را به یک برگ سبز درخت نارنج و یا یک اسکناس هزار تومانی داده است .
یعنی بعد از آن که عروس و داماد دست های یکدیگر به حنا آغشته کردند، در دستان آنها یک برگ سبز درخت نارنج و یا یک اسکناس به عنوان مبارکی قرار داده می شود. البته این اسکناس تنها یک نماد بوده و بعد از آن هدایای مختلفی به عروس داده می شود. یک روز قبل و یا یک روز بعد از مراسم حنابندان نیز حلوای انگشت پیچ با نان محلی و حلوای برنج پخته شده و به منزل اقوام عروس و داماد فرستاده می شود. این رسم نشان دهنده آن است که عروس و داماد دوست دارند شادی خود را با دیگران تقسیم کنند.
مراسم حنابندان در اراک
مراسم حنابندان در اراک مانند شهرهای دیگر یک روز قبل از مراسم عروسی و در منزل عروس برگزار می شود. در این مراسم تزیینو آماده کردن حنا توسط خانواده داماد انجام شده و آن را همراه با کادوها به منزل عروس می برند. در این مراسم اقوام عروس و داماد با یکدیگر آشنا شده و سپس نوک انگشتان عروس و کف دست او و کف دست داماد را حنا می گیرند.
رسم بر آن است که این حنا تا صبح روز بعد شسته نشود. یکی از رسم های جالب در حنابندان اراکی ها آن است که در شب حنابندان جوانان و اقوام خانواده داماد سعی می کنند یک وسیله کوچک مانند گیره استکان، یک مجسمه کوچک، ظرف چینی و غیره را پنهانی از منزل عروس به منزل داماد ببرند. این کار نشان دهنده قدرت و توانایی شاه داماد است.
البته در این شب خانواده عروس مراقب این مسئله هستند تا چنین کاری انجام نشود. تا سال ها پیش مراسم حنابندان در اراک به مدت سه شبانه روز انجام می شد اما سالها است که این مراسم تنها به ساعاتی از شب قبل از عروسی محدود شده است.
در ادامه ایده هایی برای لباس حنابندان می بینید که می توانید به بهترین مزونهای لباس مجلسی سفارش دهید:
پرچم کرمانشاه بالا