با گسترش زیرساخت‌های دولت الکترونیک، حالا نوبت به یکی از سنتی‌ترین اسناد حقوقی در ایران رسیده: سند ازدواج! اما آیا واقعاً سند ازدواج کاغذی در آستانه حذف است؟ آیا زوجین می‌توانند بدون مراجعه حضوری، ازدواج خود را به صورت دیجیتال ثبت کنند؟ در این گزارش به بررسی وضعیت فعلی و آینده «ازدواج دیجیتال» در ایران می‌پردازیم.
از دفترچه تا دیتا: دیجیتالی شدن تدریجی ازدواج
در سال‌های اخیر، سازمان ثبت احوال، قوه قضاییه و وزارت ارتباطات تلاش کرده‌اند تا سیستم ثبت وقایع حیاتی را به سمت دیجیتالی شدن هدایت کنند. یکی از مهم‌ترین این تحولات، راه‌اندازی دفاتر الکترونیک ازدواج و طلاق بوده است.
این دفاتر به سامانه‌های ثبت آنی متصل‌اند و پس از ثبت ازدواج، اطلاعات زوجین در لحظه به سامانه‌های زیر ارسال می‌شود:
- ثبت احوال (برای به‌روزرسانی شناسنامه)
- تأمین اجتماعی (برای بیمه همسر)
- سامانه میخک (برای امور کنسولی)
- قوه قضاییه (برای سوابق حقوقی)
اما هنوز، زوجین در پایان فرآیند یک سند فیزیکی (دفترچه ازدواج) تحویل می‌گیرند. این یعنی ازدواج دیجیتال هنوز به‌طور کامل محقق نشده است.
دریافت سند ازدواج دیجیتال در سالن عقد یا محضر
سند دیجیتال یا رسمی فقط زمانی صادر می‌شود که عاقد رسمی با مجوز، ثبت را انجام دهد و اطلاعات را وارد سامانه کند. پس فقط دفترخانه رسمی ازدواج (محضر) مجاز به صدور سند رسمی و دیجیتال است.
پس چطور بعضی سالن‌ها می‌گویند "عقد رسمی با سند دیجیتال"؟ اگر سردفتر رسمی در همان محل عقد حضور داشته باشد و با لپ‌تاپ یا سیستم آنلاین به سامانه ثبت وصل شود، سند دیجیتال ثبت می‌شود. اما باز هم عملیات رسمی، زیر نظر محضر است، نه سالن.
آیا سند ازدواج دیجیتال می‌شود؟
طبق اعلام مسئولان سازمان ثبت اسناد، در آینده‌ای نه‌چندان دور:
- سند ازدواج QR-code دار یا هوشمند جایگزین دفترچه می‌شود.
- امضاها به صورت الکترونیکی و از طریق امضای دیجیتال ثبت خواهد شد.
- سند ازدواج قابل دسترسی از طریق سامانه ملی وقایع حیاتی خواهد بود.
با این حال، برای رسمی بودن ازدواج، حضور فیزیکی زوجین در محضر همچنان الزامی است. چرا که:
- صحت هویت باید به‌صورت حضوری احراز شود.
- برخی شروط ضمن عقد نیاز به تأیید و امضای دوطرف دارد.
- جلوگیری از ازدواج‌های اجباری یا صوری، نیاز به نظارت حضوری دارد.
آیا ازدواج آنلاین ممکن است؟
تا امروز، ازدواج آنلاین در ایران هنوز از نظر قانونی مجاز نیست. اما در موارد خاص مثل حضور یکی از زوجین در خارج کشور، امکان اعطای وکالت رسمی از طریق سامانه میخک یا دفاتر کنسولی فراهم است.
نکته مهم: هیچ‌گونه عقد رسمی بدون مراجعه به دفترخانه معتبر و ثبت رسمی، اعتبار قانونی ندارد—حتی اگر به صورت آنلاین یا از راه دور خوانده شود.
آینده ازدواج دیجیتال: مزایا و چالش‌ها
مزایا:
- کاهش کاغذبازی و بروکراسی
- جلوگیری از جعل اسناد
- سهولت در استعلام و بازیابی سند
- اتصال مستقیم به نهادهای بیمه، مالیات، ارث و …
چالش‌ها:
- ضعف در زیرساخت اینترنت و امنیت اطلاعات
- نیاز به احراز هویت قوی و امن
- ملاحظات شرعی و فرهنگی درباره حضور فیزیکی
نتیجه‌گیری:
هرچند فعلاً دفترچه‌های سبز رنگ ازدواج هنوز حذف نشده‌اند، اما مسیر دیجیتالی شدن ازدواج در ایران به سرعت در حال پیشرفت است. به زودی، سند ازدواج نیز مانند بسیاری دیگر از اسناد دولتی، ممکن است فقط به‌صورت دیجیتال، قابل‌استعلام و امن صادر شود.
تا آن زمان، زوجین همچنان باید با حضور در دفترخانه و امضای سند فیزیکی، ازدواج خود را رسمی کنند—اما در پشت‌صحنه، سیستم کاملاً در حال تغییر است.
