همه چیز درباره مهریه و قوانین مربوط به آن

این ازدواج را برای موکل خودم طبق مهریه ی تعیین شده قبول کردم.

أنکحتُ مُوکِّلَتی مُوکِّلِی علی المهر المعلوم  .  .  . قبلتُ النّکاحَ لمُوکّلی علی المهر المعلوم.زوّجتُ مُوکِّلَتی بمُوکِّلِی علی الصداق المعیَّن .  .  .  قبلتُ التزویج والزواج لموکلی علی الصداق المعلوم.متّعتُ مُوکِّلَتی مُوکِّلِی علی الصداق المعلوم .  .  .  قبلتُ التمتیع لموکلی علی الصداق المعلوم. أنکحتُ و زوّجتُ مُوکِّلَتی بمُوکِّلِی علی المهر المعلوم مع شرائط المذکوره .  .  .  قبلتُ النکاحَ و التزویجَ والزِواجَ لموکلی علی المهر المعلوم مع شرائط المذکوره.أنکحتُ و زوّجتُ مُوکِّلَتی من موکلی علی المهر المعلوم .  . . قبلتُ النکاح و التزویج لموکلی علی المهر المعلوم. بإذنها و إذن ابیها أنکحتُ و زوّجتُ و متّعتُ مُوکِّلَتی موکلی علی المهر المعلوم .  .  . قبلتُ النکاحَ و التزویجَ و الزِواجَ و التَمتیعَ لموکلی علی المهر المعلوم زوَّجتُها بإذنها و إذن أبیها مُوکِّلَتی لموکلی علی الصداق .  .  . قبلتُ النکاح و التزویج والزِواجَ و التمتیعَ لموکلی علی المهر المعلوم...

این ها جملاتی هستند که در لحظات آغازین پیوند دائمی تان می شنوید. جملاتی که به زبان عربی هستند و از دین اسلام سرچشمه می گیرند. کلمات پر تکرار این متن را مرور کنید. علی المهر المعلوم، علی الصداق المعلوم....

هنگامی که این جملات را می شنوید مهریه یا صداق شما معلوم و مشخص شده است. اما اگر هنوز وارد این مرحله نشده اید چند دقیقه ای وقت بگذارید و مقاله پیش رو را تا انتها بخوانید سپس با تفکر، اندیشه، انصاف و دانش نسبی تصمیم خود را در این مرحله بگیرید.

در این مقاله قصد داریم ابتدا درباره چیستی مهریه و سابقه تاریخی آن صحبت کنیم، پس از آن به مباحث حقوقی بپردازیم.

مهریه چیست و سر آغاز آن کجاست؟

مهریه که در گذشته به نام کابین شهرت داشته در حقیقت مالی است که مرد در هنگام ازدواج به زن می پردازد. سوالی که در این جا مطرح می شود، این است که پیش از اسلام نیز مهریه وجود داشته یا اسلام پایه گذار آن است؟! پاسخ این سوال این است که اسلام موسس مهریه نیست و شواهدی وجود دارد که 1700 سال پیش از میلاد مسیح(ع) قانونی تحت عنوان قانون حمورابی با 282 ماده وجود داشته که در این قانون باید مالی از شوهر به زن تعلق می گرفت. در ازدواج صدیقه یهودیت نیز مرد مالی را در موقع عقد باید به زن می بخشید که این مال را صداق می نامیدند. در یونان باستان اگر پدر دختر مالی از سمت همسر دخترش دریافت نمی کرد به ازدواج رضایت نمی داد. در حقوق رم در مورد ازدواج رسمی که کوامپسیو نام داشت، در موقع نکاح، داماد هدایایی را به عروس می بخشید. در ایران قدیم نیز هنگام ازدواج، داماد علاوه بر اینکه مهریه ای به عروس تقدیم می‌کرد باید مالی را نیز به پدر دختر هدیه می داد.

بنابراین می توان اینگونه بیان کرد که اسلام پایه گذار مهریه نیست اما به آن رسمیت بخشیده است. امروزه در آسیای شرق برخی کشورهای آفریقا و کشورهای اسلامی، هند و چند کشور دیگر مهریه و سنت های مشابه رواج دارد.

قوانینی که هر خانم و آقای بالغی باید بداند.

دانستن علم حقوق به طور کامل و آشنایی به قانون اساسی کاری است که هر کسی از پس آن بر نمی آید و به متخصص نیاز دارد. زبان مواد و بندها و تبصره های قانون اساسی نیز به گونه ای نیست که به این راحتی ها قابل فهم باشد. اما دانستن بعضی از بخش های آن از اوجب واجبات است. هر انسان بالغی بهتر است از حقوق مسلم خود آگاه باشد تا بتواند با چشمان باز به جلو حرکت کند.

بسیاری از قوانین وضع شده در کشور به سمت یک طرفه حامی آقایان است و این موضوع باعث سواستفاده برخی از مردان از قانون شده است. بسیاری از زنان و مردان آگاهی درستی از قوانین ندارند. خیلی از خانم‌ها از حقوق خود آگاه نیستند و به خیال آن که قانون کاری برای آن ها نمی کند آزار و اذیت های شدیدی را تحمل می کنند و بسیاری از آقایان به علت برداشت اشتباه از قانون تصمیمات نادرستی می گیرند.

قوانین معمول مهریه

قوانین مربوط به مهریه در قانون اساسی همچون سایر قوانین با کلمات ثقیل بیان شده که با خواندن چندباره آن معمولا چیزی دستگیر کسی نمی شود. در ذیل به زبان ساده مهمترین قوانین مهریه را آورده ایم.

مهریه باید مالیت داشته باشد!

همانطور که گفته شد مهریه مالی است که از سمت مرد به زن هنگام ازدواج داده می شود. بنابراین مطابق ماده 1078، مهریه باید جنبه مالی داشته باشد و بتوان برای آن مالکیت تعیین کرد. اگر این چنین نباشد هنگام طلاق یا طلب مهریه طبق ماده 1091 مهر المثل مشخص می شود. مهرالمثل، به زبان ساده مالی است که قاضی خود به عنوان مهریه با در نظر گرفتن طبقه اجتماعی، خانوادگی و موقعیت زن، برای او تعیین می کند که مرد باید به او بپردازد. بنابراین مهریه هایی همچون 1369 بوسه یا 1369 شب بیداری عاشقانه یا فتح هفت آسمان و .... از جانب قانون مورد قبول نیست و این انتخاب های رمانتیک را باید به صحبت های دونفره تان محدود کنید.

عندالمطالبه یا عندالاستطاعه؟

شرایط پراخت مهریه در دو نوع عندالمطالبه و عندالاستطاعه است که در نوع عند الاستطاعه طلب مهریه از سمت زن در صورت اثبات استطاعت مالی مرد ممکن است. در نوع عندالمطالبه مطابق قانون جدید قاضی استطاعت مالی مرد برای 110 سکه را اثبات شده می داند و برای اخذ بیشتر از این تعداد باید استطاعت مالی مرد ثابت شود.

نوع مهریه باید در عقدنامه ذکر شود. حتی می توانید بخشی از مهریه را عندالمطالبه و بخشی را عندالاستطاعه کنید. علاوه بر این، امکان این وجود دارد که برای مهریه زمان تعیین کنید. برای مثال در عقدنامه قید شود که تا 10 سال خانم نمی تواند درخواست مهریه کند. زن و شوهر بعد از ازدواج هم می توانند عندالمطالبه را به عندالاستطاعه و عند الاستطاعه را به عند المطالبه تبدیل کنند.

طلب کل مهریه یا بخشی از آن؟

طبق ماده 1082 زن پس از نکاح به طور رسمی مالک مهریه است و می تواند به طور تمام و کمال یا بخشی از آن را مطالبه کند. او در هر زمانی می تواند بخشی از مهریه را بگیرد و چند سال بعد بقیه مهریه را بخواهد. این به این معناست که نیازی به این نیست که زن کل مهریه را باید یک جا بخواهد. همچنین اگر زن یک بار درخواست مهریه داد و پس گرفت دوباره می تواند مهریه را اجرا بگذارد و مشکلی پیش نمی آید.

عدم امکان تغییر مهریه پس از عقد!

تصمیم قطعی خود را پیش از عقد برای مقدار مهریه بگیرید. چرا که  بعد از عقد تنها امکان بخشش قسمتی از مهریه یا همه آن را دارید اما نمی توانید آن را زیاد کنید یا به چیز دیگری تغییر دهید.

مهریه دوران عقد!

مطابق ماده 1092 در صورت باکره بودن زوجه در طول مدت عقد، اگر در آن دوران طلاق رخ دهد، نصف مهریه به او تعلق می گیرد. از این رو اگر پیش از جدایی کل مهریه را دریافت کرده باشد باید هنگام طلاق نصف آن را برگرداند.

در صورت باکرگی زن در هنگام نکاح، در عقدنامه کنار اسم او دوشیزه قید می شود. اثبات باکرگی باید توسط پزشکی قانونی انجام شود و دادگاه به گفته زوج و زوجه استناد نمی کند. اگر زن ازدواج دومش بوده باشد و در ازدواج جدید نزدیکی نداشته باشد، باز هم کل مهریه به او تعلق می گیرد، چرا که عدم نزدیکی قابل اثبات نیست. اگر به هر دلیلی نکاح بین طرفین باطل باشد و نزدیکی رخ نداده باشد، مطابق ماده 1089 زن حقی بر مهریه ندارد و مطابق ماده 1101 در صورت فسخ نکاح و ناتوانی جنسی مرد، زن بر نصف مهریه حق دارد.

طلب مهریه از پدرشوهر؟!

پدر شوهر یا هر فرد دیگری هیچ وظیفه ای در قبال پرداخت مهریه ندارد مگر آنکه داخل عقدنامه ضمانت پسرش توسط او قید شده باشد و امضا کرده باشد. اگر در عقد نامه چنین چیزی قید نشده بود، تنها در صورت فوت پدرشوهر می توان از دارایی او که بعنوان سهم الارث به فرزندش می‌رسد، مهریه را برداشت کرد. اگر شوهر فوت کند در صورت زنده بودن پدرشوهر، او هیچ وظیفه ای به پرداخت مهریه ندارد مگر آنکه در عقدنامه ضمانت بخشی از مهریه یا کل آن توسط پدرشوهر آورده شده باشد.

چه زمان مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟!

ازدواج مجدد زن، خیانت توسط او و داشتن رابطه نامشروع، عدم تمکین، ترک منزل توسط زن و... هیچ کدام سبب نمی شود حق مهریه از زن سلب شود. تنها در دو موردی که پیش‌تر گفته شد یعنی فسخ نکاح در صورت عدم نزدیکی (در صورت عنن مرد یعنی ناتوانی مرد، نصف مهریه تعلق می گیرد) یا باطل شدن عقد دائم یا موقت به هر دلیلی زن حقی بر مهریه ندارد.

قانون جدید مهریه،110 سکه!

در سال 1391 قانونی تصویب شد که خیلی از زوجین را به اشتباه انداخت. بسیاری از دخترخانم ها و آقا پسرها فکر می کنند حتی اگر مهریه تعیین شده ده هزار سکه باشد، زن تنها حق مطالبه 110 تا از آن را دارد و به این ترتیب بدون آینده نگری و بدون آگاهی و بنا به دلایل مختلف که در بخش بعد درباره آن ها صحبت خواهد شد، به مهریه های زیاد تن می دهند، حال آن که اصل این قانون به این شکل است: در قانون جدید حمایت از خانواده ذکر شده است که معیار قانون در مطالبه مهریه 110 سکه است یعنی دادگاه فرض را بر این می گذارد که مرد توان پرداخت 110 سکه به صورت نقد یا اقساط را دارد، اما برای مطالبه بیشتر از آن باید استطاعت مالی زوج ثابت شود.

طلب مهریه در خارج از کشور!

در صورتی که زوجین پس از عقد به خارج از کشور مهاجرت کرده باشند و زن قصد اجرا گذاشتن مهریه را داشته باشد، فردی در ایران را وکیل می کند تا طلب مهریه کند. اگر همسر، مالی داشت باشد توقیف می شود؛ اما اگر نداشت حکم جلب او گرفته می شود که در این صورت اگر مرد به ایران بازگردد، دستگیر و ممنوع الخروج می شود تا وضعیت مهریه شخص شود.

مهریه به وراث می رسد!

در مقاله «مهریه؛ خوب یا بد؟!» بیشتر در مورد مهریه های عجیب و بررسی جامع شناختی مهریه از سوی هر دو طرف بخوانید.