همه ما می دانیم سلامت روانی یک جامعه بر پایه سلامت روانی کوچک ترین عضو آن یعنی خانواده شکل می گیرد. در صورتی که اعضای یک خانواده سلامت روانی داشته و فرزندان به خوبی تربیت شوند، این افراد می توانند در آینده همسرانی خوب و سالم در یک زندگی زناشویی باشند. طرحواره زوجین مساله ای است تا حد بسیار زیادی به خلاها و کمبودهای دوران کودکی و نوجوانی افراد بر می گردد و می تواند به صورت ناخودآگاه بر شکل رابطه نیز تاثیر منفی بگذارد.
در حال حاضر روان شناسان بسیاری در حوزه طرحواره های درمانی میان زوجین عمل می کنند تا بتوانند تعارضات و مشکلات میان زوج ها را ریشه یابی کرده و از اساس رفع کنند. برای آن که بدانید شما یا همسرتان درگیر این طرحواره ها هستید یا خیر؟ و اینکه بدانید مشکلات و دعواهای میان شما و همسرتان تا چه اندازه به طرحواره های شما و همسرتان بر می گردد، خواندن این مقاله اطلاعات مناسبی در اختیار شما قرار می دهد.
طرحواره چیست؟
جدا از آن که هر فرد دارای روحیه، خلق و ژنتیک خاص و منحصر به فردی است، پاسخ های نامناسب به نیازهای هر فرد در دوران کودکی می تواند منجر به ایجاد طرحواره های اشتباه در افراد شود. طرحواره یک ساختار ذهنی پایدار، هیجانی منفی، ناهوشیار و پویا است که از دوران کودکی در افراد شکل گرفته و در صورتا عدم درمان، در صورت قرار گرفتن در شرایط مشابه، باعث یادآوری ناهوشیار و ایجاد احساسات منفی و غلط می شود.
چه طرحواره هایی در افراد وجود دارد؟
مطابق با علم روانشناسی نوین 5 نیاز اساسی در افراد وجود دارد که از بدو تولد تا بزرگسالی باید به شکل مناسبی به آن ها پاسخ داده شود. این 5 نیاز اساسی شامل موارد زیر می باشد:
دلبستگی ایمن
خودگردانی، کفایت، هویت
آزادی در بیان مناسب و سالم نیازها
خویشتن داری و محدودیت های واقع بینانه
خودانگیختگی و تفریح
توضیح هرکدام از نیازهای بالا جز مباحث اصلی و پیچیده روان شناسی است، اما در این بخش ما به زبان ساده به شما توضیح خواهیم داد که اگر هر کدام از این رفتارها را در خود و یا همسرتان دیدید، به احتمال زیاد شما نیز در دام طرحواره زوجین اسیر هستید که با کمک گرفتن از افراد خبره در زمینه مشاوره می توانید خود را برای همیشه از آن رها کنید. توصیه می کنیم مقالات تست ازدواج یونگ و تیپ شخصیتی آلفا و بتا در زنان و مردان را نیز مطالعه کنید.
ذهن بزرگ منش
یکی از طرحواره های ذهنی افراد که به دلیل احساس حقارت و بی کفایتی در دوران کودکی در افراد ایجاد می شود، ذهنی بزرگ منش است. داشتن این طرحواره زوجین می تواند زندگی زناشویی را بسیار سخت و گاهی غیر قابل تحمل کند. افراد با این طرحواره ذهنی ویژگی های زیر را دارند:
• فردی که روحیه بسیار رقابتی دارد.
• به هیچ وجه تحمل باخت را ندارد.
• تصور می کند فردی خاص است.
• حق سو استفاده از دیگران را به خود می دهد و همدلی کمی با هم نوع خود دارد.
درگیری فیزیکی زیاد، تمایل به بی تفاوتی
اگر شما یا همسرتان با انجام بیش از حد بازی های کامپیوتری، قمار بازی، ورزش های خطرناک، مصرف مواد مخدر و غیره دوست دارید خودتان را نسبت به مسائل مهم زندگی و مشکلات آن بی تفاوت نشان دهید و آن ها را فراموش کنید، شما نیز جز افراد درگیر در طرحواره هستید.
ذهن محافظ بی تفاوت
نوع دیگری از طرحواره زوجین مربوط به افرادی است که به طور افراطی خود را از هر چیزی که باعث ایجاد چالش و اضطراب می شود، دور می کند. به شکل بیش از حدی به دنبال مراقبت از خود است و دوست دارد در دید دیگران فردی قوی به نظر برسد. این فرد علاقه زیادی به قطع ارتباط با دیگران داشته و کمک آن ها را در موارد نیاز رد می کند.
کودک آسیب پذیر
چنین افرادی به دلیل آن که در کودکی نیاز به آرامش و دوست داشته شدن آن ها ارضا نشده است، احساس رها شدگی، درماندگی و تنهایی دارد. حس می کند که لیاقت دوست داشته شدن و پذیرفته شدن را ندارد و از ورود به هر رابطه عاطفی عمیق خودداری می کند. چنین افرادی در زندگی زناشویی از ترس طرد شدن و پذیرفته نشدن، یک دیوار بین خود و همسرشان کشیده و نمی توانند یک رابطه گرم و عاشقانه را تجربه کنند.
والد سرزنشگر
یکی از انواع طرحواره زوجین که می تواند یک زندگی را به جدایی و طلاق بکشاند، والد سرزنشگر است. چنین افرادی مدام در حال ایراد گرفتن از رفتارها و حرف های خود و دیگران هستند، اشتباهات و خطاهای خود و دیگران را به سختی می بخشند و همراه و در هر مساله ای به دنبال ایده آل ها هستند. از آن جا که چنین افرادی در کودکی به ندرت مورد تائید واقع شده اند، همراه به دنبال ایراد گرفتن از خود و طرف مقابلشان هستند.
زورگو و تهاجمی
طرحواره زوجین دیگری که می تواند بر آرامش زندگی زناشویی شما سایه بیاندازد، ذهنیت تهاجمی و زورگو است. چنین افرادی مدام دوست دارند به دیگران امر و نهی کنند، آن ها را کنترل کرده و در منگنه قرار می دهند.
ذهنیت عصبانی
یکی از مشکلات اساسی در زندگی های زناشویی، عصبی بودن یکی از طرفین است که گاه غیر قابل کنترل و تحمل می شود. اگر همسر شما فردی عصبانی است، به خاطر کوچک ترین مسائل عصبانی می شود، فحاشی می کند و یا حتی شما را کتک می زند، این مساله ریشه در کودکی و طرحواره های او دارد.
فرد مطیع و تسلیم شونده
از دیگر اختلال های طرحواره های افراد، وجود حس اطاعت محض و تسلیم شوندگی است. چنین افرادی توانایی بحث کردن با دیگران و دفاع از خواسته ها و نیازهای خود را نداشته و بدون هیچ چون و چرایی خواسته های دیگران را می پذیرد.
چه زمان اختلالات طرحواره ای در زوجین برانگیخته می شود؟
همان طور که در بالا نیز اشاره شد، اختلالات طرحواره ای زوجین رفتاری دائمی است که در صورت عدم درمان تا پایان عمر همراه با فرد باقی می ماند. اما سوال این جاست که این اختلالات در تمامی زمان ها وجود دارد و یا در شرایط خاصی برانگیخته می شود؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که این رفتارها و اختلالات تحت تاثیر شرایط مختلف، محرک های ذهنی، اضطراب، تنش های عصبی، موقعیت های غیر عادی و غیره در فرد بروز پیدا خواهد کرد.
درمان طرحواره زوجین به چه شکل انجام می شود؟
طرحواره ها بر جنبه های مختلف شخصیتی افراد تاثیر عمیقی می گذارد و درمان آن می تواند به یک پروسه زمان بر تبدیل شود. در این روش روان درمانگر، الگوهای رفتاری فرد را شناسایی کرده و نوع طرحواره آن را تشخیص می دهد. سپس از تشخیص و شناسایی نوع اختلال، به دنبال علت های بنیادی ایجاد آن در دوران کودکی می گردد.
در گام بعدی روان درمان گر روش های مقابله فرد با طرحواره ها را تشخیص خواهد داد. افراد در مقابل احساسات منفی و هیجانی طرحواره ها، رفتارهای مقابله ای اجتنابی، جبران افراطی، تسلیم را انتخاب می کنند.
روان درمانگر با توجه به نوع طرحواره، ریشه اختلالات و نوع روش مقابله، از ابزارها و روش های مختلفی برای درمان استفاده می کند.
در گام آخر نقاط قوت فرد شناسایی شده و به فرد برای هدایت آن ها در مسیر درست کمک خواهد شد. در این نوع درمان به فرد کمک می شود که هیجانات و احساسات ایجاد شده در اثر شرایط را فرد به صورت درست تفسیر کند و بر اساس واقعیت تصمیم گیری کند.
جمع بندی
طرحواره بین زوجین اختلالاتی است که در بسیاری از افراد به دلیل عدم پاسخ صحیح به نیازهای دوران کودکی شکل می گیرد. وجود این اختلالات فکری و رفتاری در زندگی مشترک و زناشویی می تواند منجر به مشکلات اساسی و یا حتی فروپاشی آن شود. مراجعه به یک روان درمان گر، می تواند به شما برای اصلاح رفتار و بهبود زندگی فردی و مشترک کمک کند.
توصیه می کنیم این مقالات را هم بخوانید:
چه زمانی تصمیم به طلاق بگیریم؟
نامزدی‌های منجر به طلاق کدامند؟
